20 lat polskiego rolnictwa w UE

1 maja 2024 r. mijają dwie dekady od czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. To dobry moment na dokonanie podsumowań w zakresie rolnictwa. Agrokonsument.pl

W przeciągu 20 lat od akcesji Polski do UE dokonało się w naszym kraju wiele zmian w każdym sektorze gospodarki, także w rolnictwie. Przede wszystkim wiązało się z przyjęciem Wspólnej Polityki Rolnej (dalej WPR) oraz pełnym dostępem polskich towarów dla całego rynku UE.

Gospodarstwa rolne

W momencie wchodzenia do Unii Europejskiej w 2004 r. struktura agrarna nie przedstawiała się korzystnie, ze względu na znaczne rozdrobnienie gospodarstw rolnych, których średnia powierzchnia nie przekraczała 8,8 ha. Dla odniesienia średnia dla UE w tym czasie wynosiła 11,7 ha.

Udział gospodarstw przekraczających powierzchnię 15 ha wynosił 10,3 proc. dla kraju, podczas gdy dla Unii była to wartość rzędu 40-60 proc.

Dane publikowane przez GUS sugerują powolną konsolidację polskich gospodarstw rolnych. Wyniki Powszechnych Spisów Rolnych informują, że tylko w latach 2010-2020 liczba gospodarstw zmalała z 1,5 mln do 1,3 mln; jednocześnie średnia powierzchnia gospodarstw wzrosła z 9,8 ha do 11,1 ha.

W roku przystępowania do UE było w Polsce około 1,85 mln gospodarstw, w tym 80 proc. stanowiły nieprzekraczające 10 ha, w przedziale 10-20 ha – 10 proc, a te powyżej 50 ha pozostałe 10 proc.

W 2015 r. było w kraju łącznie 1,409 mln gospodarstw, w tym do 10 ha – 74,9 proc., w przedziale 10-20 ha – 15,4 proc.

Powierzchnia gospodarstw od 50 ha to 9,5 proc. W 2022 r. było w kraju łącznie 1,317 mln gospodarstw. Te z areałem do 10 ha zajmowały 73,9 proc., w przedziale 10-20 ha ok. 14,8 proc., od 50 ha zajmowały 11,3 proc.

Powierzchnia użytków rolnych wynosiła 16,9 mln ha w 2002 r. W 2022 r. było to 14,9 mln ha.

W ciągu ostatnich dwóch dekad procent ludności zatrudnionej w rolnictwie obniżył się z 16,6% ogółem do 8,4%.

Adrian Hościło: pięć tysięcy ton zbóż w stalowych silosach Riela Polska

Produkcja rolna

Powierzchnia uprawy zbóż ogółem w 2022 r. wyniosła ok. 7,2 mln ha, w tym powierzchnia zasiewów zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi – ok. 5,8 mln ha, z tego:

pszenicy ponad 2,5 mln ha (2414 tys. ha w 2002 r., 2518 tys. ha w 2022 r., w tym ozima na przestrzeni lat wzrosła z 2080 tys. ha do 2315 tys. ha)
żyta 0,7 mln ha (1560 tys. ha w 2002 r., 628 tys. ha w 2022 r.);
jęczmienia ponad 0,6 mln ha;
owsa niespełna 0,5 mln ha;
pszenżyta ponad 1,2 mln ha;
mieszanek zbożowych ponad 0,3 mln ha;
kukurydza 1,86 mln ha w 2022 r., w tym na ziarno 1,2 mln ha i na zielonkę 0,6 mln ha. W 2022 r. areał uprawy kukurydzy to 3,4 tys. ha;
rzepak i rzepik 1,1 mln ha w 2022 r., zbiory 3,6 mln t. W 2002 r. produkcja na poziomie 1 mln t z ok. 0,3 mln ha.

Buraki cukrowe w 2002 r.: 101 tys. plantatorów, 300 tys. ha zasiewów, 2,97 ha – areał kontraktacji na jedno gosp., plon buraka 36 t/ha, produkcja krajowa korzeni 10,8 mln t, polaryzacja 16,4 proc., krajowa produkcja cukru 1520 tys. t.

Po 20 latach: 27 tys. plantatorów, 250 tys. ha zasiewów, 9,16 ha – areał kontraktacji na jedno gosp., plon buraka 61 t/ha, produkcja krajowa korzeni 15,2 mln t, polaryzacja 17,2 proc., krajowa produkcja cukru 2300 tys. t.

Ziemniaki 181 tys. ha w 2022 r., a w 2002 r. – 800 tys. ha. Plon 15,4 mln t w 2002 r., 6,2 mln t za 2022 r.

Zbiory zbóż w 2002 r. wyniosły 26,8 mln t. W tym zboża podstawowe 24,8 mln t. W 2022 r. zebrano ok. 35,8 mln zbóż.

Aktywny agregat uprawowy, co czyta mapę aplikacyjną

Produkcja zwierzęca

Produkcja mleka wyniosła 11500 mln l w 2002 r., w 2022 – 17346 mln l. Liczebność zwierząt gospodarskich na przestrzeni lat 2002-2022 przedstawia się odpowiednio (2002 vs 2022):

Bydło: 5,5 mln sztuk/6,4 mln sztuk, w tym krowy: 2,9 mln sztuk/ 2,2 mln sztuk.
Trzoda chlewna: 18,6 mln sztuk/ 9,6 mln sztuk.
Drób ogółem 198 mln sztuk. W 2020 r. wg danych z Powszechnego Spisu Rolnego liczebność wyniosła 225 mln sztuk.

Produkcja niektórych produktów pochodzenia zwierzęcego dla lat 2002 i 2022 wynosi odpowiednio:

mięso wołowe 231 000 t/ 511 000 t;
mięso wieprzowe 1 666 000 t/ 1 632 000 t;
mięso drobiowe 784 000 t/ 2 879 000 t;
mleko krowie 11,5 mld l/ 14,8 mld l;
jaja kurze 8,9 mld sztuk/ 11,9 mld sztuk.

Ślad węglowy w kukurydzy: przydatny plan nawożenia SatAgro

Ciągniki i kombajny

Według danych GUS w 2020 r. w Polsce zarejestrowanych było 1,448 mln ciągników rolniczych. W porównaniu do roku 2010 jest to wzrost o 30 tys. sztuk, czyli 2%. Ponad 98% z nich pracuje w ramach gospodarstw indywidualnych.

W 2022 r. statystycznie jeden traktor przypadało średnio na 10,1 ha użytków rolnych.

Ilość kombajnów (2022 r.):

kombajny zbożowe 167,1 tys. (więcej o 10% w stosunku do 2010 r.)
kombajny ziemniaczane 59,7 tys. (spadek ilości o 24,9% w stos. o 2010r.)
kombajny buraczane 10,5 tys. (spadek ilości o 62,1% w porównaniu do 2010 r.)

W 2010 r. liczba silosokombajnów wynosiła 0,7 tys. sztuk. Po upływie dekady jest ich 0,3 tys. sztuk.

Nawozy

Produkcja nawozów mineralnych (w przeliczeniu na czysty składnik) wyniosła odpowiednio dla roku 2002 i 2022:

azotowe 1 305 000 t/ 1 755 000 t;
fosforowe 527 000 t/ 325 000 t;
potasowe 280 000 t/ 322 000 t.

Daje to łączną wartość produkcji nawozowej na poziomie 2 112 000 t w 2002 r. oraz 2 401 000 t w 2022 r.

Całkowity poziom produkcji pestycydów wyniósł 23 000 t w 2002 r. W 2022 r. osiągnął 73 000 t.

Handel rolno-spożywczy Made in Poland

Według raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego z 2021 r. wartość polskiego rynku eksportu produktów rolno- spożywczych wyniosła 37,5 mld USD, co daje 15 miejsce w rankingu na świecie stanowiąc jednocześnie 2,1% eksportu światowego i 5,9% unijnego.

Według Światowej Organizacji Handlu WTO Polska w latach 1999-2019 Polska zanotowała rekordowy wzrost wartości eksportu produktów rolno-spożywczych. Wzrost ten był 12,4- krotny!

W tym samym okresie Chiny zanotowały swój eksport prawie sześciokrotnie. Szczególnie wyraźny jest skok wartości eksportu po wejściu Polski do UE.

Jeszcze w 2002 r. wskaźnik oscylował wokół 5,2%, podczas gdy już od 2005 r. tempo wzrostu eksportu utrzymywać się zaczęło na poziomie 9,4%. Wartość eksportu produktów rolno- spożywczych w 2022 r. (wg nomenklatury CN) wyniosła 223,9 mld zł.

Dla porównania jeszcze w 2003 r. wskaźnik wartości eksportu był na poziomie 17 mld zł.

Źródła: GUS, MRiRW, ARiMR