Polskie prawo nawozowe w pigułce: dwa najważniejsze rozporządzenia
W naszej serii omawiamy podstawy polskiego Prawa nawozowego. Zaznaczamy jednocześnie, że spośród wszystkich aktów prawnych istotne są dwa rozporządzenia z 2023 r. Pierwsze obowiązuje wszystkich rolników, drugie dodatkowo powinni poznać ci, którzy startują po ekoschematy.
Jeśli ktoś chciałby przeniknąć zagadnienia prawa nawozowego w Polsce, powinien zacząć od lektury ustawy Prawo wodne z 2017 r. Ten przepis jednak jest jedynie fasadą, na której opiera się aktualne rozporządzenie.
Chodzi o rozporządzenie Rady Ministrów z 31 stycznia 2023 r. Dotyczy ono „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”.
Przepisy w tym akcie dotyczą wszystkich rolników w Polsce, niezależnie od tego, czy chcą czy nie chcą korzystać z ekoschematów.
Natomiast Ci, którzy zdecydowali się na ekoschematy, podlegają jeszcze dodatkowemu przepisowi.
To rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków i szczegółowego trybu przyznawania i wypłaty płatności w ramach schematów na rzecz klimatu i środowiska w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027.
O rozporządzeniu tym napiszemy w odrębnym materiale.
Odżywienie gleby to podstawa
Głównym celem nawożenia jest zaspokojenie potrzeb pokarmowych roślin w stopniu umożliwiającym uzyskanie wysokich plonów o dobrej jakości.
Funkcją drugorzędną jest utrzymanie optymalnej (średniej) zawartości składników pokarmowych w glebie. Niedobór składników pokarmowych obniża plonowanie i pogarsza jakość produktów roślinnych.
Wyjść trzeba jednak od odżywienia gleby. Szeroko na ten temat pisaliśmy tutaj.
Dla prawidłowego rozwoju i plonowania niezbędne jest zrównoważone żywienie i gleby i roślin wszystkimi składnikami pokarmowymi. Deficyt któregokolwiek makro- lub nawet mikroelementu ogranicza plonowanie i zmniejsza efektywność wykorzystania pozostałych składników pokarmowych.
Stosowanie nawozów w ilościach przekraczających rzeczywiste potrzeby obniża efektywność nawożenia i prowadzi do strat składników na skutek ich przemieszczania poza granice pól uprawnych i poza zasięg systemu korzeniowego roślin.
„Ucieczka” składników mineralnych oznacza realne straty finansowe dla rolnika. Jednocześnie stwarza zagrożenie dla środowiska naturalnego, w szczególności wodnego.
Najbardziej uciążliwymi składnikami są pod tym względem azot i fosfor. Są one jednocześnie składnikami o najsilniejszym działaniu plonotwórczym, dlatego ich dawkowanie powinno być precyzyjnie dostosowane do wymagań pokarmowych roślin oraz warunków ich wzrostu.
Bilans składników pokarmowych
W celu uniknięcia strat składników należy stosować je w takich ilościach, które będą pobrane przez rośliny. Zaleca się zatem planowanie nawożenia w oparciu o bilans składników pokarmowych.
IUNG-PIB zakłada, że dopływ składników do gleby ze wszystkich źródeł (jakie potrafimy ilościowo zidentyfikować) powinien równoważyć potrzeby nawożenia.
Źródła dopływu oraz sposób określania potrzeb nawożenia zależą od rozpatrywanego składnika pokarmowego.
Generalnie:
- dla prawidłowego rozwoju i plonowania roślin niezbędne jest zrównoważone żywienie wszystkimi składnikami pokarmowymi;
- deficyt któregokolwiek makro- lub nawet mikroelementu ogranicza plonowanie i zmniejsza efektywność wykorzystania pozostałych składników pokarmowych;
- składniki należy stosować w takich ilościach, by całkowicie zostały pobrane przez rośliny;
- głównym elementem potrzeb nawożenia są potrzeby pokarmowe gleby, a dopiero później roślin.
Twórz plan nawożenia, dostarczaj węgla glebie: rolnictwo regeneratywne
Plan nawożenia na zamówienie
Plan nawożenia ułatwia racjonalne zarządzanie nawożeniem w gospodarstwie. Jest też dokumentacją stosowanych zabiegów, która umożliwia poprawne planowanie nawożenia na kolejne lata.
W planie nawożenia muszą znaleźć się następujące informacje:
- wykaz działek w gospodarstwie,
- gatunki roślin uprawiane na poszczególnych działkach,
- prognozowane plony roślin uprawnych,
- kategoria agronomiczna gleby, odczyn (pH), zasobność w fosfor, potas i magnez,
- planowane na rok bieżący nawożenie naturalne i organiczne (rodzaj nawozu i zawartość w nim NPK, zastosowana dawka),
- planowane na rok bieżący nawożenie mineralne (rodzaj nawozu i dawka w kg czystego składnika na 1 ha).
W planie nawożenia należy odnotowywać wszystkie wykonane zabiegi nawożenia. Chodzi o podanie rodzaju nawozu i dawki w kg czystego składnika na 1 ha lub w masie nawozu naturalnego i organicznego na 1 ha.
Po żniwach należy uzupełnić dokumentację o następujące informacje:
- sposób zagospodarowania produktów ubocznych – zaoranie, pozostawienie mulczu, zbiór,
- rzeczywisty uzyskany plon.
Taki kompletny dokument umożliwi prawidłowe planowanie nawożenia pod rośliny następcze. Aby racjonalnie i zgodnie z przepisami wykorzystać nawozy naturalne, konieczne jest wyznaczenie dopuszczalnej i optymalnej dawki nawozów.
Dawka dopuszczalna to taka, w której ilość wnoszonego azotu nie przekracza 170 kg N/ha. Dawka optymalna w zależności od wymagań pokarmowych roślin i zasobności gleby może być mniejsza od dawki dopuszczalnej.
Stosując często i w dużych dawkach nawozy naturalne należy szczególnie zwrócić uwagę na zasobność gleb w fosfor, którego nadmierna akumulacja może stwarzać zagrożenie dla środowiska wodnego. To on spływa do morza, powodując m.in. jego eutrofizację. Czy wiedzieliście, że Polska ma największą zlewnię Bałtyku?
Najdokładniej skład nawozów naturalnych można ocenić metodą analizy laboratoryjnej. W tym celu próbkę nawozu (pobraną w sposób reprezentatywny) należy dostarczyć do laboratorium okręgowej stacji chemiczno-rolniczej lub innego laboratorium agrochemicznego. Do celów ekoschematów nie jest wymagane laboratorium certyfikowane!
Najważniejszymi parametrami, jakie należy oznaczyć w nawozie jest zawartość azotu, fosforu i potasu. Na podstawie uzyskanych wyników należy wyliczyć dawkę nawozu jaką można zastosować, aby nie przekroczyć dopuszczalnej ilości azotu (wynosi ona 170 kg N/ha), a następnie ustalić ilość fosforu i potasu wnoszonych w nawozie.
Jeśli nie dysponujesz wynikami analizy chemicznej nawozów ani wynikami modelowania, można do celów planowania nawożenia wykorzystać standardowe zawartości składników mineralnych w nawozach.
Stosowne podpowiedzi znajdują się w rozporządzenia Rady Ministrów z 31 stycznia 2023 r. pt. „Program działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu.
SatAgro i plan nawozowy
Każdy z producentów rolnych powinien być zainteresowany jak najdokładniejszym przygotowaniem planu nawożenia w swym gospodarstwie.
To sposób optymalizacji kosztów i racjonalnego oddziaływania na środowisko.
Doskonałym narzędziem wykorzystującym satelitarne obserwacje stanu biomasy i przełożenie tego na mapy aplikacyjne nawozów jest plan nawożenia SatAgro. Szerzej – kliknij tutaj.
Dodajmy, że jego najnowsza wersja uwzględnia prawne wymagania dotyczące ekoschematu „Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi”, a opracowania takiego planu nawożenia (NPK, Mg, wapnowanie) pod ekoschematy wymaga ARiMR.
SatAgro deklaruje pomoc w zorganizowaniu analizy glebowej, najlepiej przy wykorzystaniu stref wyznaczonych na zdjęciach.
Polskie prawo nawozowe w pigułce cz. 1: dwa najważniejsze rozporządzenia – tutaj
Polskie prawo nawozowe w pigułce cz. 2: stosowanie nawozów a odległości – tutaj
Polskie prawo nawozowe w pigułce cz. 3: wcześniejsze stosowanie nawozów – tutaj
Polskie prawo nawozowe w pigułce cz. 4: warunki przechowywania nawozów naturalnych oraz postępowanie z odciekami – tutaj
Wykorzystano materiały IUNG-PIB oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 31 stycznia 2023 r. i Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 marca 2023 r.
Niniejszy materiał nie stanowi porady prawnej.
Współwłaścicielowi gospodarstwa nie zawsze przysługuje prawo pierwokupu
