Czy coś grozi za przekroczenie 300 ha? Gospodarstwo rodzinne cz. 1
Czy coś grozi za przekroczenie powierzchni 300 ha gospodarstwa? Jak do tego ma się definicja rolnika indywidualnego i gospodarstwa rodzinnego? Wyjaśnia adw. Łukasz Opaliński na łamach Agrokonsument.pl cz. 1.
Pytanie rolnika: Jestem czterdziestoletnim rolnikiem. Pracuję na 280 ha ziemi, z tego 200 ha własne, 80 ha dzierżawa z KOWR. Jestem na VAT. Moja żona posiada panieńskie gospodarstwo o powierzchni 10 ha, z odrębnym numerem gospodarstwa i działa jako rolnik ryczałtowy.
Chciałbym dokupić/dodzierżawić grunty do swego gospodarstwa, ale boję się przekroczyć 300 ha. Dlatego rozważam przekazanie części ziemi żonie. Jakie konsekwencje wiążą się z przekroczeniem tej normy obszarowej?
Ciekawi mnie też, co w praktyce oznacza granica 300 ha jako gospodarstwo rodzinne? – pyta jeden z Czytelników Agrokonsument.pl
Kształtowanie ustroju rolnego (ukur)
Zarysowany problem dotyczy nabywania nieruchomości rolnych i rygorystycznych przepisów, jakie w tym zakresie obowiązują od 2016 r. Chodzi o „słynną” nowelizację Ustawy z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (ukur). Zmiana wprowadziła zasadę obowiązującą po dziś dzień, że nabywcą nieruchomości rolnych może być wyłącznie rolnik indywidualny.
W myśl art. 6 ust. 1 ukur „Za rolnika indywidualnego uważa się:
- osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych,
- których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha,
- posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i
- prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo”.
Warto dodać, że ta definicja obowiązuje tylko i wyłącznie na potrzeby ukur i innych ustaw normujących obrót ziemią rolną, np. przy przetargach na zbycie i dzierżawę gruntów z KOWR.
Jej wykorzystanie przy wykładni i stosowaniu przepisów innych aktów prawnych będzie uzasadnione. Jedynie wtedy, gdy zawierają one bezpośrednie odwołanie do ukur w zakresie, w którym ustawa ta wyznacza definicję legalną rolnika indywidualnego.
Odstąpienie od umowy zawartej na odległość: TV tak, kukurydza nie
Norma obszarowa 300 ha utrudnia życie
Oczywiście, rolnik może prowadzić gospodarstwo wielkoobszarowe. Limitem obszarowym jest bowiem powierzchnia użytków rolnych, która nie przekracza 300 ha. Przekroczenie tej normy 300 ha wyklucza jednak przyznanie statusu rolnika indywidualnego nawet, gdy rolnik spełnia wszystkie pozostałe kryteria.
Ograniczenia to:
- Przy kupowaniu gruntów rolnych stosuje się do posiadacza 300 ha całą masę ograniczeń, tak jak do każdej innej osoby niezwiązanej z rolnictwem. Wtedy konieczne jest chociażby wystąpienie do Dyrektora Generalnego KOWR o udzielenie zgody na nabycie nieruchomości rolnej. Jest to dosyć skomplikowana i czasochłonna procedura.
- Posiadacza 300 ha nie może też startować w przetargach ograniczonych na dzierżawę ziemi z KOWR.
Należy podkreślić, że do łącznej powierzchni użytków rolnych należy zaliczyć nie tylko nieruchomości rolne, do których osobie fizycznej przysługuje prawo własności. Dolicza się do nich również i te, których jest samoistnym posiadaczem, użytkownikiem wieczystym i dzierżawcą.
UWAGA: czasami wystarczy tylko wydzierżawić kilka hektarów do tego co już się posiada i od razu podpada się pod przekroczenie normy obszarowej.
Niestety, nie ma racjonalnego uzasadnienia, dla którego ustawodawca ustalił limit 300 ha. Ograniczenie to zostało ustalone w sposób arbitralny.
Brak jest analiz, które wskazywałyby, że to właśnie próg 300 ha użytków rolnych stanowi właściwy wyznacznik dla stwierdzenia, iż występuje zjawisko nadmiernej koncentracji gruntów rolnych.
Gospodarstwo rodzinne
W ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego, na potrzeby stosowania tej ustawy, wprowadzono jeszcze takie pojęcie, jak gospodarstwo rodzinne. Stanowi ono szczególny typ gospodarstwa rolnego.
Gospodarstwem rodzinnym jest takie gospodarstwo rolne prowadzone przez rolnika indywidualnego, w skład którego wchodzą nieruchomości rolne o powierzchni nie mniejszej niż 1 ha oraz użytki rolne o powierzchni nie większej niż 300 ha.
W ukur odniesienia merytoryczne do gospodarstwa rodzinnego są zawarte w art. 2a ust. 2, art. 2a ust. 4 pkt 2, art. 3 ust. 1 pkt 2 oraz art. 3 ust. 7.
W art. 2a ust. 2 wskazuje się, że nabycie nieruchomości rolnej nie może prowadzić do sytuacji, że powierzchnia użytków rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego przekracza wspomniane 300 ha. W praktyce dochodzi wtedy do powstania gospodarstwa nierodzinnego czy też przedsiębiorstwa rolnego, które nie jest jednak zdefiniowane w żadnym akcie ustawowym.
Z przywołanych przepisów wynika, że odwołanie się do gospodarstwa rodzinnego:
- po pierwsze, służy wyznaczeniu ram dopuszczalnego obrotu prawnego nieruchomościami rolnymi – co do zasady nabycie nieruchomości rolnych nie może prowadzić do powstania gospodarstw o powierzchni użytków rolnych przekraczających 300 ha.
- po drugie, odwołanie się do gospodarstwa rodzinnego służy uprzywilejowaniu pozycji osób realizujących działalność rolniczą za pomocą tego typu gospodarstwa rolnego (albo zamierzających podjąć się prowadzenia wytwórstwa rolniczego w ramach gospodarstwa rodzinnego).
Definicja gospodarstwa rodzinnego jest budowana poprzez odwołanie się do dwóch kryteriów:
- prowadzenia gospodarstwa przez rolnika indywidualnego;
- maksymalnej normy obszarowej – łączna powierzchnia użytków rolnych nie może być większa niż 300 ha.
Stosowane kryteria muszą być spełnione łącznie, aby konkretną jednostkę produkcji rolnej zakwalifikować jako gospodarstwo rodzinne.
Z powyższego wynika, że obie definicje – gospodarstwa rodzinnego i rolnika indywidualnego – uzupełniają się.
Jedynie rolnicy indywidualni mogą prowadzić gospodarstwa rodzinne i odwrotnie – gospodarstwo rodzinne jest jedyną formą prowadzenia działalności rolniczej przez rolników indywidualnych.
- Jakie są plusy gospodarstwa rodzinnego?
- Jak ustala się powierzchnię gruntów rolnych do limitu 300 ha?
O tym w kolejnym artykule. Czytaj tutaj.
