VAT, skarbówka, zachowek i dziedziczenie: uniknij kłopotów w sukcesji majątku gospodarstwa i firmy cz. 3

Przekazanie gospodarstwa i podatek od spadków i darowizn to ostatni tekst zamykający dość rozbudowane odpowiedzi na pytanie naszego Czytelnika. Zachęcamy do rzucenia okiem na wcześniejsze, równie wyczerpujące wypowiedzi dotyczące m.in. opodatkowania i VAT.

Ustawa o podatku od darowizny i spadku określa podział rodziny na kilka grup podatkowych:

• Zerowa (0) grupa podatkowa – małżonek, dziecko, rodzic, rodzeństwo, dziadkowie, pradziadkowie, wnuk, prawnuk, pasierb, ojczym i macocha.
• I grupa podatkowa – teściowie, zięć, synowa.
• II grupa podatkowa –członkowie dalszej rodziny, czyli ciotki i wujkowie.
• III grupa podatkowa – najdalsi członkowie rodziny i osoby niespokrewnione.

Nabycie gospodarstwa rolnego jest zwolnione z podatku od spadków i darowizn. Nie ma tu wyjątkowo znaczenia stopień pokrewieństwa między spadkodawcą lub darczyńcą a nabywcą. Zwolnione jest także nabycie w ten sposób przez rolnika pojazdów rolniczych i maszyn rolniczych oraz części do tych pojazdów i maszyn.

Rozliczenia VAT jednak są, omówiliśmy je w tekstach wcześniejszych.

Zwolnienie od podatku dochodowego następuje pod następującymi warunkami:

• w wyniku nabycia zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne,
• powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego w wyniku powiększenia będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha oraz
• nabyte gospodarstwo rolne będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia.

Ponieważ zbycie nieruchomości – w naszym przypadku – gospodarstwa wraz z maszynami odbywa się w formie aktu notarialnego, nabywca nie ma obowiązku składania do urzędu skarbowego deklaracji SD-Z2.

https://agrokonsument.pl/rolpol-zywienie-zwierzat-z-uscikowa-pasze-tylko-z-polskich-surowcow/

Darowizna na jedno z dzieci

Właściciel/właściciele nieruchomości za życia ma prawo swobodnie dysponować swoim majątkiem. Nie ma tutaj zastosowanie przepisów o dziedziczeniu. Może zatem przekazać całe gospodarstwo (majątek) tylko jednemu z dzieci.

Formalnie w takim przypadku nie powstaje obowiązek spłaty pozostałych dzieci ani przez obdarowaną córkę, ani po stronie rodziców.

Darczyńca (także współwłaściciele, małżonkowie itd.) mogą nałożyć obowiązek spłaty pozostałych krewnych na osobę, która otrzymała cały majątek. Ewentualne spłaty powinny być ustalone i zapisane w umowie notarialnej, na podstawie której zostanie przekazane gospodarstwo.

Jednak darowizna gospodarstwa za życia, jeśli nie zajdą okoliczności wyłączające określone w art. 1008 KC, nie pozbawia prawa do zachowku na rzecz osób pominiętych w darowiźnie gospodarstwa.

Zasadnicze znaczenie ma tutaj kwestia „przekazania” czy „darowizny” gospodarstwa rolnego. Jeśli przekazanie gospodarstwa nastąpiło w związku z uzyskaniem renty lub emerytury rolniczej na podstawie Ustawy o ubezpieczeniach społecznych rolników (KRUS), wówczas nie dochodzi do darowizny zgodnie z KC, ale do świadczenia wzajemnego.

W takim przypadku, co potwierdzają liczne orzeczenia, pominięci potencjalni spadkobiercy nie mają prawa do zachowku.

Jeśli doszło do darowizny gospodarstwa na rzecz jednego z potencjalnych spadkobierców w trybie art. 888 i nast. KC, co jest świadczeniem jednostronnym i nieodpłatnym, po śmierci darczyńcy jego spadkobiercy mają prawo do zachowku. Zobowiązanym jest osoba, która darowiznę otrzymała.

Ojciec daruje majątek jednej z córek

W omawianym przypadku mamy właśnie do czynienia z klasyczną darowizną gospodarstwa ojca na rzecz jednej z 3 córek. Po śmierci darczyńcy pozostałe 2 córki będą mieć prawo wystąpić do siostry obdarowanej z roszczeniem o zachowek, tak jakby doszło do podziału spadku.

Ponieważ majątek spadkodawcy (ojca) w momencie jego śmierci będzie zerowy, masą spadkową będzie majątek przekazany jednej córce.

W analizowanym przypadku każda z córek ma prawo dziedziczenia po 1/3 majątku gospodarstwa. Zakładając, że córki nieobdarowane są pełnoletnie i nie mają orzeczenia trwałej niezdolności do pracy, przysługuje im, zgodnie z art. 991 KC połowa wartości tego udziału (zachowek).

W pozostałych przypadkach jest to 2/3 udziału w spadku.

Roszczenie o zachowek przedawnia się po upływie 5 lat – w tym przypadku – licząc od dnia śmierci darczyńcy. Jest to formalnie data otwarcia hipotetycznego testamentu.

Roszczenie o zachowek ma wymiar pieniężny, jednak może być zaspokojony w innej formie, np. przez przekazanie całości lub części majątku zobowiązanego. Co ważne, jeśli darczyńca (ojciec) lub córka obdarowana dokonali wcześniej jakieś (istotne, a nie drobne prezenty, tutaj np. pomoc przy budowie domu, zakup auta) darowizny na rzecz pozostałych córek, wartość tych darowizn zalicza się na poczet zachowku.

W przypadkach niezgody w rodzinie sprawy o zachowek należy toczyć przed sądem powszechnym. Roszczenie o zachowek jest fakultatywne i można z niego zrezygnować, także w formie aktu notarialnego.

W omawianym przypadku, ponieważ jeszcze nie doszło do darowizny gospodarstwa, warto rozważyć wpisy w akcie notarialnym darowizny o rezygnacji sióstr nieobdarowanych z zachowku. Zaleca się, z braku informacji szczegółowych, skorzystanie z porady doświadczonego prawnika.

Rolnictwo węglowe: co widzi prawnik, a co może robić rolnik?

Darowizna córce albo zięciowi

Darczyńca wyłącznie decyduje o tym, kto jest obdarowanym. Darowanie gospodarstwa córce oznacza, że jeśli ona sama nie zadecyduje później inaczej, gospodarstwo to będzie do końca życia jej majątkiem osobistym i nie będzie wchodzić np. do masy majątkowej przy rozwodzie.

Darczyńca może też podarować gospodarstwo do majątku wspólnego małżonków, osłabiając tym sposobem władztwo córki na tym majątkiem.

Darowizna gospodarstwa a kwalifikacje rolnicze

Zgodnie z art. 2a Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego nabywcą nieruchomości rolnej może być wyłącznie rolnik indywidualny, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Z kolei art. 2 ust. Definiuje pojęcie „osoby bliskiej”. Należy przez to rozumieć zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, małżonka, osoby przysposabiające i przysposobione oraz pasierbów.

Art. 2a ust 3. mówi, że przepisy ust. 1 i 2 nie dotyczą nabycia nieruchomości rolnej:

1) przez: a) osobę bliską zbywcy…

Zatem, darowizna gospodarstwa na rzecz córki nie będzie związana z wymogiem posiadania przez nią kwalifikacji rolniczych. Jednak, taka osoba, nie będzie na ten dzień spełniać kryteriów „rolnika indywidualnego”, określonego w art. 6, co – do czasu uzyskania tego statusu – może utrudniać niektóre czynności prawne związane m.in. z zakupem ziemi rolniczej oraz dzierżawą z zasobu KOWR.

Należy zwrócić uwagę, że w ww. znaczeniu takiego prawa do nabycia gruntów rolnych nie mają synowa i zięć.

Ślad węglowy w kukurydzy: przydatny plan nawożenia SatAgro

Przekazanie gospodarstwa a dożywocie

Umowa dożywocia, w odróżnieniu od umowy darowizny i umowy przekazania gospodarstwa za rentę i emeryturę, jest umową wzajemną, dwustronnie zobowiązującą i odpłatną. Reguluje to art. 901 i nast. KC. Art. 901 ust. 1:

Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy o dożywocia następuje z jednoczesnym obciążeniem nieruchomości prawem dożywocia, co jest wpisane do księgi wieczystej.

Roszczenia z takiej umowy mają charakter osobisty, wyrażony wartościowo i mogą dotyczyć jednej lub kilku osób bliskich zbywcy. Roszczenia te wygasają w momencie śmierci zbywcy (zbywców).

Z tego powodu umowa dożywocia wyłącza, z nielicznymi wyjątkami, żądanie zachowku. Zatem osobom uprawnionym formalnie do zachowku nie będzie przysługiwało roszczenie o zachowek do nabywcy nieruchomości nabytej w ramach umowy o dożywocie.

Dzierżawa córce i zięciowi gruntu pod silosy

Zbywca nieruchomości chciałby zostawić sobie hektar gruntu, siedlisko i na nim stojące silosy. Czy może je wydzierżawić?

Nie ma tu żadnych przeszkód prawnych – dla celów budowlanych wystarczy też zgoda właściciela na udostępnienie gruntów, w trybie Prawa Budowlanego.

Należy jednak pamiętać, że na podstawie art. 231. samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

Wcześniejsze teksty:

VAT, skarbówka, zachowek i dziedziczenie cz. 1

VAT, skarbówka, zachowek i dziedziczenie cz. 2

Niniejszy materiał nie stanowi porady prawnej.